Page 23 - Dnevna doza broj 13

DnevnaDoza

mirovanja u krevetu, što odraža- ti unos štetnih trans-masnih kiseli- strikcije te benefiti primjene ome- koju ovi vitamini imaju u održava-
va činjenicu da u poznim godina- na i prerađene hrane, polugotovih ga-3 kod pacijenata (uključujući i nju sekrecije, strukture i funkcije
ma plazmatski nivoi cisteina i će- i gotovih proizvoda koji ih sadrže. hospitalizirane) s inflamatornim nazalnog i želučanog epitela i slu-
lijskog glutationa pokazuju trend Preporučuje se hranu pripremati respiratornim bolestima i kompli- znice, dvije najvažnije fizičke bari-
opadanja. Iako je NAC dostupan i kuhanjem ili pirjanjem, a izbjega- kacijama poput ARDS-a, HOBP-a, jere protiv infekcije. Dodatno, reti-
u nekim dodacima prehrani, zbog vati prženje, pohovanje i pečenje plućne fibroze i narušene oksi- nol štiti od virusa i svojim uticajem
interakcija s nekim često korište- u puno masnoće. genacije. Smatra se da primjena na sastav crijevnog mikrobioma,
nim lijekovima (poput ACEi) treba Treba se fokusirati na povećan EPA i DHA može biti korisna u po- tako što promovira relativnu pre-
ga koristiti samo uz stručni nad- unos omega-3 masnih kiseli- ticanju oporavka pacijenata s CO- dominaciju Lactobacillus spp., za
zor. na, više od 0,5 g/dnevno eikoza- VID-19. koji je uočeno da, na nivou crijev-
pentaenske (EPA) i dokozaheksa- Korisno je dnevno osigurati 15 ne sluznice, inhibira prolazak viru-
UGLJIKOHIDRATI. Ograničiti enske (DHA) i više od 1 g/dnevno mg vitamina E, koji sprečava ok- sa u cirkulaciju.
pretjeran unos šećera te umjesto alfa-linoleinske kiseline. Omjer sidaciju lipida i formiranje slobod- Nepovoljan status retinola je kon- analiza
keksa i kolača preporučiti svježe, unesenih omega-6 (iz biljnih ulja) nih radikala, a potentan je “lovac” zistentno prepoznat kao nezavisni
smrznuto ili sušeno voće (ali ne i omega-3 masnih kiselina (riba, ri- peroksidnih radikala čime štiti faktor rizika za virusnu infekciju i
kandirano) te cijeđene voćne so- blje ulje, laneno ulje, chia sjemen- polinezasićene masne kiseline u udružen je s pojavom težih simp-
kove. Izbjegavati šećer u napicima ke, zeleno lisnato povrće i oraša- membranama ćelija. toma, trajanjem i odgovorom na
poput kafe ili čaja. Ugljikohidra- sto voće) treba optimizirati ispod liječenje. Važnost vitamina A u
te treba unositi u formi neprera- 4:1 (u modernoj prehrani zapad- Vitamini i minerali prevenciji i liječenju infekcija če-
đenih namirnica i cjelovitih zrna. njačkog tipa ovaj omjer se penje sto se previđa. Jedan od razloga je
Energetski doprinos ugljikohi- i do 15:1). Na taj način omjer nji- Preporučene dnevne doze vita- potencijalna toksičnost i teratoge-
drata ne bi trebao prelaziti 40 po- hovih metabolita bi prevagnuo mina A od 700-900 μg/dnevno nost kod dugotrajne primjene vi-
sto, dok jednostavne šećere treba na stranu eikozanoida serija 1, 3 date su kao RAE (engl. “Retinol sokih doza retinola. Iako su mno-
ograničiti na najmanju moguću i 5 (složena mreža endogenih pa- Activity Equivalents”), ekvivalen- ge imunološke funkcije vitamina
mjeru, ispod sedam posto uku- rakrinih signalnih molekula: pro- ti aktivnosti retinola, kako bi se A uočljive u dozama ispod gornje
pnog unosa ugljikohidrata. Kon- staglandina, prostaciklina, leuko- uskladile razlike između bioaktiv- granice podnošljivosti, ipak su
zumirati dovoljno vlakana te po- triena, tromboksana, marezina, nosti retinola, kao aktivnog obli- najpotentnija imunološka djelo-
red voća, kao skrobni prilog češće protektina, rezolvina i lipoksina) s ka vitamina, i njegovih prekurso- vanja, poput kompletne inhibicije
birati ječam, zob, proso, heljdu ili antiinflamatornim i prorezolucij- ra, karotenoidnih provitamina A viralne replikacije, uočljiva jedino
proizvode od cjelovitih žitarica te skim djelovanjem, koji suprimiraju koji u tijelu konvertiraju u retinol. u dozama između 6.000-7.500 μg.
grah, grašak, leću, slanutak i krom- upalne reakcije, moduliraju T-će- Tako je 1 μg RAE ekvivalentno 1 Kod osoba s ozbiljnom virusnom
pir umjesto tjestenine, riže i bije- lijski odgovor, smanjuju μg retinola, 2 μg beta-karotena infekcijom (bez rizičnih faktora
log hljeba. Ciljani dnevni unos 25- mikrobiološko optereće- u dodacima prehrani, 12 μg za primjenu vitamina A) ili oso-
30 grama vlakana je teško ostvariv nje, pospješuju prehrambenog ba s nedostatkom vitamina A (ko-
na bilo kojoj dijeti pa treba razmo- fagocitozu i beta-k aro - ji je češći nego što pretpostavlja-
triti i primjenu probiotika i prebio- procese ci- tena ili 24 mo) tretman bi trebalo prilagoditi
tika (v. kasnije). jeljenja μg pre- biohemijskim nalazima i praćenju
promjene biomarkera.
Beta-glukani su potentni polisa- Najbogatiji prirodni izvori retino-
haridni aktivatori i stimulansi imu- la su životinjski organi i masnije
nih ćelija, uključujući neutrofile, meso, uključujući jetru i bubrege.
prirodne ćelije-ubice i makrofage. Dosta vitamina A sadrže riba (lo-
Osim imunomodulatornih efeka- sos), mlijeko i mliječni proizvodi,
ta, primjena beta-glukana sma- žumance jajeta. Biljke i zrna (zele-
njuje podložnost akutnim respira- no lisnato povrće te drugo zeleno,
tornim infekcijama (ARI) gornjeg narančasto i žuto povrće – broku-
respiratornog sistema i njihovu la, mrkva, tikva i voće – dinja, ma-
težinu kod inficiranih osoba. Po- relice, mango) ne sadrže retinol
kazuju i antiviralnu aktivnost pro- već karotenoide, koji mogu (ali
tiv RNK virusa influence i HSV-1. ne moraju) proći endogenu kon-
Beta-glukani iz kvasaca, ćelijskog verziju u retinol (koja često može
zida nekih gljiva i morskih trava biti nedovoljna) pa o tome treba
imaju uporedivu aktivnost. povesti računa kod vegana.
Na osnovu rezultata iz animalnih tkivnih hrambe-
studija sugerira se i mogućnost oštećenja. nog alfa-ka- Vitamini B kompleksa (Polibe-
da bi unos ili suplementacija viših Pored toga, rotena ili vit®). Za održavanje normalnog
doza mukopolisaharidnog gluko- određeni bio- beta-kriptok- imuniteta i smanjenje umora i is-
zamina (više od 3.000 miligrama aktivni lipidi, među kojima santina. Gornja granica pod- crpljenosti najvažniji su vitamin
dnevno) mogla pomoći u preven- i EPA i DHA, inaktiviraju oblože- nošljivosti iznosi 3.000 μg retinola, B6 (piridoksin), koji je involviran
ciji i kontroli infekcije RNK virusi- ne viruse, suprimiraju replikaci- a previsoke doze mogu loše djelo- u oksidacijsko-redukcijske reakci-
ma preko složenog obrasca utica- ju i reduciraju proliferaciju nekih vati na kosti starijih osoba. je kao koenzim mnogih enzima te
ja na produkciju interferona tipa 1. veoma patogenih respiratornih Vitamin A doprinosi normalnoj B9 (folna kiselina) i B12 (metilko-
RNK virusa. Pažnju privlači i po- funkciji imunog sistema i održava- balamin).
MASNOĆE. Ukupan energetski vezanost omega-3 masnih kise- nju normalnih sluznica. Karoteno- Vitamina B6 ima u govedini, ne-
doprinos masnoća ne bi trebao lina s fiziološkim modifikacijama idi su veoma snažni antioksidansi, masnoj svinjetini, piletini, pure-
prelaziti 35 posto ukupnog dnev- u produkciji plućnog surfaktanta, dok aktivni oblik vitamina A reti- tini, tuni, jajima, kvascu, skrob-
nog energetskog unosa, s tim da interakcijama između domaćina noidi reduciraju težinu nekih vi- nom povrću (krompir), zelenom
energetski doprinos zasićenih i mikroorganizama te promjena- rusnih bolesti, poput influence te lisnatom povrću (špinat), bana-
masnih kiselina treba ograničiti ma reoloških svojstava krvi (anti- blokiraju replikaciju SARS-CoV-2. nama, suhim šljivama, avokadu,
na manje od 10 posto (ograniči- koagulantna pleiotropna svojstva U djelovanju na imune funkcije re- sjemenkama suncokreta, pistaci-
ti prerađenu hranu, punomasne polinezasićenih omega-3 masnih tinol često dijeli funkcionalnost i jama. Folnu kiselinu sadrže ma-
mliječne proizvode, masno meso kiselina). Odranije su poznati nji- sinergizam s vitaminom C. Važan hunarke (grah, grašak, leća), cje-
i prilikom obrade mesa ukloniti hovi efekti na redukciju upale u primjer se odnosi upravo na tra- lovite žitarice, šparoge, prokulice,
kožicu). Potrebno je minimalizira- dišnim putevima i bronhokon- smisiju COVID-19, a tiče se uloge zeleno lisnato povrće, špinat, ze-
23

22-23-24-25 - ISKUSTVA - Makronutrijenti i vitamini.indd 3 20. 1. 2021. 18:54:59