Page 25 - Dnevna doza broj 13

DnevnaDoza

direktno izlaganje sunčevoj svje- i antiinflamatornih svojstava, su-
tlosti. Do sada najopsežnija eva- FeRAL DAILY® - željezo plementacija cinkom se razmatra
luacija, metaanaliza koja je uklju- kao prikladna u prevenciji i liječe-
čila rezultate više od 10.000 osoba okusa karamela nju COVID-19.
iz 25 visokokvalitetnih ispitivanja, Cink je od velikog značaja za će-
zaključuje da vitamin D značajno Dnevna preporučena doza želje- željeza odlične podnošljivosti. lije koje se brzo dijele, uključuju-
reducira rizik od ARI. Benefiti su- za je osam do 10 mg. Naročito Takav je npr. FeRAL DAILY® koji ći i ćelije imunog sistema. Manjak
plementacije su bili tim izraženi- se preporučuje ženama i stari- sadrži obloženo mikronizirano/ cinka je čest kod starijih osoba,
ji što je inicijalni status 25 (OH)D jim osobama, a može se unijeti mikroinkapsulirano željezo oku- što kod njih može povećati rizik
bio lošiji (< 25 nmol/l). Dokaza- u tečnim dodacima prehrani sa sa karamela. od razvoja pneumonije. Normali-
no je i da su pacijenti s nižim ni- osavremenjenim formulacijama zacija koncentracije cinka smanju-
voom vitamina D izloženi većem je taj rizik, ali i trajanje simptoma i
riziku od razvoja ARDS-a, dok vi- težinu respiratorne bolesti te po- analiza
tamin D promovira produkciju an- i voditi ka virusnim mutacijama, i njegove patogenosti putem pro- trebu za primjenom antibiotika.
tiinflamatornih citokina (reducira dok manjak željeza može naru- mocije virulencije kod benignih, Pozitivan uticaj na imuni sistem
upalu i “citokinsku oluju”). Vitamin šiti imunitet domaćina i poveća- ali i povećanja virulencije postoje- može biti jedno od prihvatljivih
D inhibira replikaciju i oslobađa- ti osjetljivost na infekcije. Osim u ćih virulentnih varijanti. Ovo mo- objašnjenja (27 postotne) reduk-
nje nekih RNK virusa, a inhibitorni slučaju malignih bolesti, muškarci že imati značaja kod virusa poput cije ukupne stope smrtnosti u
utjecaj vitamina D izraženiji je kod veoma rijetko pate od simptomat- SARS-CoV-2, koji imaju mnogo- grupi starijih osoba koje su prima-
virusa s ovojnicom koji, zahvalju- skog manjka željeza. brojne varijante. Odranije je do- le visoke doze cinka u multicen-
jući pojačanim površinskim adhe- Poremećena homeostaza željeza kazan značajan doprinos selena tričnoj AREDS1 studiji. I kod djece
zijskim sposobnostima, efektivni- udružena je s respiratornim bo- jačanju imuniteta protiv infekcije je uočeno da manjak cinka pove-
je inficiraju ciljne ćelije. Vitamin lestima poput astme, cistične fi- letalnim virusom H1N1 influence ćava (za 80 posto), a suplementa-
D povećava i antiviralne funkci- broze, HOBP-a, idiopatske plućne te se smatra da može biti od kori- cija smanjuje rizik od razvoja ARI
je ćelija bronhijalnog epitela. Ia- fibroze, ARI i karcinoma pluća. De- sti i kod COVID-19. donjeg respiratornog sistema.
ko je dostupno malo podataka ficijencija željeza je potvrđena kao Glutation peroksidaza i selen ima- Cink ima esencijalnu ulogu u odr-
za COVID-19, nedavne epidemio- nezavisni faktor rizika za ju važnu ulogu i u zaštiti zdravog žavanju integriteta respiratornog
loške studije potvrđuju da je rizik veći broj tkiva od štetnih efekata upale epitela jer regulira aktivnost pro-
infekcije sa SARS-CoV-2 smanjen uzrokovane imunim od- teina čvrstih intercelularnih veza.
kod optimalnog statusa govorom domaćina. S tim Cink može djelovati protektivno
25 (OH)D ili redovne su- u vezi, glutation perok- smanjujući rizik oštećenja pluć-
plementacije vitamina, sidaza značajno reducira nog tkiva kod mehaničke ventila-
što može smanjiti težinu i nivo citotoksičnosti i upa- cije. Osim toga, cink inhibira aktiv-
dužinu trajanja bolesti CO- le u plućnom tkivu usljed nost virusne RNK-polimeraze kod
VID-19 te poboljšati pro- infekcije virusima, poput nekih humanih respiratornih viru-
gnozu bolesti. virusa influence, koji cilja- sa, uključujući i nidoviruse, red ko-
U namirnice najbogatije ju respiratorni sistem. jem pripada i porodica koronaviri-
vitaminom D spadaju ri- Iako postoji samo mali da, uključujući njenu potporodicu
ba (losos, haringa, srdela, broj studija koje su ispiti- kojoj pripada SARS-CoV-2. Cink in-
skuša, pastrmka) i ulje je- vale potencijalne antiviral- hibira replikaciju nekih respirator-
tre bakalara. Budući da je ne benefite suplementacije nih RNK virusa i sprečava širenje
liposolubilan, vitamin D je kod nedeficijentnih osoba, ne- virusa među ćelijama respirator-
najzastupljeniji u životinjskim smrtnih davne animalne studije ukazuju nog epitela tipa 2 (HEp-2). Može
organima, naročito jetri i bubre- ishoda kod pacije- da suplementacija može osnažiti smanjiti nivo ICAM-1 (engl. “Intra-
zima, kao i punomasnim mliječ- nata sa COVID-19, a norma- imuni sistem na više načina, uk- Cellular Adhesion Molecule-1”)
nim proizvodima (puter, sirevi) i lizacija serumskih koncentracija ljučujući povećanje produkcije kao mjesta vezanja virusa u respi-
jajima (žumance). Osim kod me- željeza može omogućiti povoljni- interleukina i interferona, komu- ratornoj sluznici i pomoći u zaštiti
diteranske prehrane bazirane na je kliničke ishode kod pacijenata nikacijskih molekula koje omogu- ćelijske membrane. Pozitivno uti-
ribi, kod osoba nedovoljno izlože- oboljelih od COVID-19. ćavaju identifikaciju i destrukciju če i na rast cilija na ćelijama bron-
nih sunčevoj svjetlosti prosječna Hrana bogata željezom uključu- ćelija inficiranih virusima potica- hijalnog epitela te povećava fre-
količina vitamina D u hrani uglav- je krto crveno meso i meso pe- njem antigenske prezentacije te kvenciju njihove aktivnosti, čime
nom je nedovoljna da bi zadovo- radi, morske plodove, žumance aktivacijom nekih signalnih obra- pospješuje mukocilijarni klirens.
ljila dnevne potrebe organizma. U jajeta, mahunarke (grah, grašak, zaca humoralnog imuniteta. Tre- Preporučena dnevna doza iznosi
biljnoj hrani vitamin D se ne javlja leća), cjelovite žitarice, kvinoju, nutni podaci govore da se ovakvi osam mg dnevno, ali se ne čini da
u biološki aktivnoj formi te su na- tamnozeleno lisnato povrće, špi- benefiti kod ljudi mogu očekiva- je doza ključni faktor efikasnosti
mirnice obogaćene vitaminom D3 nat, peršun, cveklu, orašaste plo- ti samo kod primjene viših doza kod suplementacije cinka.
jedini raspoloživi izvor za vegeta- dove, bobičasto voće, sušeno vo- (tipično oko 200 μg/dan), dok je Neki autori preporučuju doze od
rijance (pored dodataka prehrani). će (grožđice), sjemenke susama, preporučena dnevna doza 55 μg. 30-50 mg dnevno u kontroli infek-
lana, chie i suncokreta, kakao i ta- U većim količinama selen nalazi- cija respiratornim RNK virusima,
Željezo, selen i cink mnu čokoladu. mo u morskoj hrani, tuni i mor- poput influence i koronavirusa.
skim plodovima, a ima ga i u Čini se da su doze do 40 mg/dan
Željezo doprinosi normalnom Selen je kofaktor glutation pe- brazilskim oraščićima, sjemenu generalno sigurne, ali kod viših
metabolizmu energije, normal- roksidaze, antioksidativnog en- susama, svinjetini, govedini, janje- doza dobra podnošljivost je ma-
nom stvaranju eritrocita i hemo- zimskog sistema koji katabolizira tini, piletini, puretini, u cjelovitim nje vjerovatna. Nazalna primjena
globina, normalnom prijenosu hidroksiperokside. Uticajem na re- žitaricama, zobi, ječmu i integral- cinka može dovesti do trajnog gu-
kisika u tijelu, normalnoj funkciji doks homeostazu, selen doprinosi noj riži. Potreban je oprez kod su- bitka osjeta mirisa.
imunog sistema te redukciji umo- zaštiti ćelija od oksidativnog stre- plementacije jer potrebe variraju, Namirnice bogate cinkom su mor-
ra i iscrpljenosti. Željezo učestvu- sa i normalnoj funkciji imunog si- a produžena suplementacija mo- ski plodovi, govedina, janjetina,
je u imunomodulatornim i antiin- stema, dok manjak selena dozvo- že povećati rizik od toksičnosti. svinjetina, piletina, mlijeko i mli-
flamatornim funkcijama, a kao dio ljava negativan uticaj povećanog ječni proizvodi, pšenične klice,
laktoferina pokazuje i antimikrob- oksidativnog stresa čime naruša- Cink doprinosi normalnoj funkciji zob, grah, orašasti plodovi, čoko-
na svojstva. Višak željeza pokazu- va imune funkcije, što može voditi imunog sistema i zaštiti ćelija od lada, kakao te sjemenke tikve, su-
je prooksidativno djelovanje koje ka modifikacijama virusnog geno- oksidativnog stresa. Zbog svojih sama, lana, chie i suncokreta. B
može uzrokovati oksidativni stres ma, porastu stope mutacija virusa antiviralnih, imunomodulatornih (nastavak u sljedećem broju)
25

22-23-24-25 - ISKUSTVA - Makronutrijenti i vitamini.indd 5 20. 1. 2021. 18:55:06