Page 28 - Dnevna doza broj 12

DnevnaDoza

Dehidracija i nadoknada

tečnosti i elektrolita

iskustva ljekara
REHYDROSOL® nudi optimalnu dozu elektrolita. Sadrži glukozu, natrij hlorid, natrij bikarbonat,
natrij karbonat, kalij hlorid i citratnu kiselinu. Njegov ukupni osmolalitet je 240 mOsm/l, a koncentracija
natrija 60 mmol/l, što je usklađeno sa preporukama SZO (200-245 mOsml/l) i ESPGHAN-a.

Autor: Dr. Indira Gološ, specijalista školske medicine,
JU Dom zdravlja Kantona Sarajevo

pće poznata činjenica je da - djeca i odrasli (više od 50 kg Šta je dehidracija? susreće u praksi, gubitak vo-
ljudski organizam sadrži ve- t.t.) 2100-3000 ml tekućine na de i Na je proporcionalan, ECT
Dehidracija je smanjenje zaliha vo-
liki postotak vode. Ukupni dan; je smanjena, kao i glomerular-
de i elektrolita u organizmu. Uzroci
Ovolumen tjelesne vode či- 2. gubitaka tečnosti iz organizma: na filtracija, elastičnost kože je
ni oko 80 posto tjelesne mase do- - gubici nevidljivom perspi- dehidracije su brojni. Može nasta- smanjena, javlja se letargija, a u
nešenog novorođenčeta, da bi do racijom (pluća 15 ml/kg, koža ti zbog smanjenog unosa tečnosti, plazmi raste nivo ureje;
kraja prve godine života taj posto- 25 ml/kg); ali je češća zbog povećanog gubit- - hipertonična (Na preko 150
tak pao na 65 posto, kod odraslog - urin 50 ml/kg; ka tečnosti nevidljivom perspiraci- mmol/l) - koja nastaje kod ek-
muškarca na 60 posto, dok je kod - stolica 10 ml/kg; jom (povišena tjelesna temperatu- stremno visokih tjelesnih tem-
žena 55 posto, jer žene imaju ve- 3. endogene produkcije – oksida- ra, povišena temperatura okoline peratura uz jaku hiperventila-
ći postotak masnog tkiva. Ukupni iznad 30 °C, hiperventilacija koja
cijska voda 10 ml/kg. se javlja kao kompenzacija meta- ciju, visoko febrilnih proljeva
volumen tekućine je podijeljen na
boličke acidoze, kod trovanja sal- praćenih acidozom, kod intoksi-
dva dijela - intracelularnu i ektra- Sve tjelesne tečnosti predstavlja- kacije salicilatima. Visoka osmo-
celularnu tekućinu, koje su među- ju rastvor elektrolita i neelektro- cilatima, encefalitisa), znojenjem, larnost plazme izvlači vodu iz
sobno odvojene ćelijskim mem- povraćanjem, proljevom, poliuri-
lita u vodi. Elektroliti ekstracelu- jom (diabetes insipidus, renalna ćelija, izazivajući intracelularnu
branama nekoliko stotina biliona
larne tečnosti su natrij (28 posto insuficijencija, diabetes mellitus, dehidraciju i smanjenje volume-
stanica. Relativno smanjenje vode
tjelesnog natrija), bikarbonati i adrenalna insuficijencija...). Kod na ćelije. Turgor kože je tjestast,
u organizmu potiče isključivo od javljaju se simptomi dehidraci-
volumena ekstacelularne tečno- hloridi. Natrij (Na) je glavni katjon blagih proljeva gubi se 10-25 ml je CNS – pomućenje svijesti do
sti. Kod donešenog novorođenče- ekstracelularne tečnosti i zajedno tekućine/kg/dan, kod umjerenih
sa bikarbonatima, hloridima i pro- proljeva 25-50 ml/kg/dan, a kod kome, a oštećenje ćelija CNS-a
ta oko 45 posto tjelesne mase ot-
teinima predstavlja najveću koli- teških i do 75 ml/kg/dan. može izazvati trajne neurološke
pada na ekstracelularnu tečnost, poremećaje;
u dobi od 12 mjeseci postotak ek- činu osmotski aktivnih supstanci Dehidracija je najčešća u dojenač-
stracelularne tečnosti je 25 posto, koje ne difundiraju slobodno kroz koj dobi. Dnevni protok vode kroz - hipotonična (Na ispod 130
ćelijsku membranu i čine osmot- organizam preračunat na jedinicu
a u odrasloj dobi je 20 posto. mmol/l) – redukuje se volu-
ski skelet ekstracelularne tečnosti. tjelesne mase mnogo je veći kod men plazme, pomućenje sen-
Elektroliti intracelularne tečnosti dojenčeta nego kod odraslih. Do- zorijuma je izraženo. Ova vr-
Količina vode su kalij (90 posto tjelesnog kalija), jenče izmijeni oko 25 posto svoje sta dehidracije susreće se kod

u organizmu fosfati i sulfati. zalihe tekućine, dok odrasli izmje- adrenogenitalnog sindroma,
Regulacija volumena ekstracelu- ne svega pet posto. Stanja kao što adrenalne insuficijencije i pre-
Od 42 litra tečnosti (60 posto tje- larne tečnosti odvija se pod me- su proljev, povraćanje, povišena komjernog znojenja kod cistič-
lesne težine čovjeka) koliko se pri-
hanizmima renin – angiotenzin temperatura mnogo su ćešći kod ne fibroze.
bližno nalazi u organizmu odra- – aldosteron, atrijalni natriuretič- dojenčadi nego kod odraslih. Do-
slog čovjeka od 70 kilograma ki peptid (ANP), antidiuretski hor- jenče ima razvijen osjećaj žeđi, ali
tjelesne težine (t.t.), 2/3 se nalaze mon. Smanjenje ekstracelularne unos tečnosti u njegov organizam Zavisno od gubitka tečnosti, dehi-
dracija se dijeli na tri stepena:
u ćelijama – intracelularna tečnost,
tečnosti dovodi do povećane se- zavisi od osobe koja ga njeguje.
a 1/3 čini ektracelularna tečnost 1. blaga dehidracija – gubitak je
krecije aldosterona, smanjene se- Zavisno od gubitka vode i elektro-
(ECT). ECT čini intersticijska teč- 30 ml/kg tjelesne težine ili pet
krecije ANP, povećane sekrecije lita, dehidracija može biti:
nost (3/4) i intravaskularna tečnost antidiureznog hormona (ADH) i - izotonična (Na u plazmi 130- posto cjelokupne tjelesne teži-
(1/4). Ova dva dijela ekstracelular- povećane simpatičke stimulacije. 150 mmol/l) – koja se najčešće ne, a manifestira se povećanom
ne tečnosti odvojena su kapilar- žeđi, suhim jezikom, izraženim
nom membranom, propustljivom podočnjacima, urin postaje ta-
za tečnost i elektrolite, ali ne i za man, održan je turgor kože, puls
proteine plazme. je normalan.
Ukupna količina vode u organizmu
2. umjerena dehidracija – gubitak
zavisi od:
tečnosti 50 - 100 ml/kg tjelesne
1. dnevnog unosa tečnosti koji težine ili oko 10 posto od uku-
iznosi za: pne tjelesne težine prije bole-
- novorođenče 60 ml/kg; sti. Klinički se manifestira slje-
- dojenče 100 ml/kg; dećim simptomima: halonirane
- predškolsko dijete (10-20 kg oči, ušiljen nos, suh jezik, suha
t.t.) 100 ml/kg usta, oslabljen turgor, prisutna
tj. 1000-1500 ml na dan; žeđ, oligurija, grčevi u mišići-
- školsko dijete (20-50 kg t.t.) ma, malaksalost, razdražljivost
150 ml/kg tj 1500-2100 ml ili pospanost, tahipneja, puls je
na dan; ubrzan, palpabilan.
28